Μάρτιος 1918

Μάρτιος 1918

1._ Επεράσαμε την ημέραν σχεδόν νηστικοί και το βράδυ εστάλησαν ο Δαμιανός Τσιρίπ και ο Γεώργ. Καλαϊτσίδης στα χωριό όπως φέρουν τρόφιμα και ειδήσεις. Εβάλαμε τα λάχανα εις την φωτιά εντός ενός τενεκέ δια να ψηθούν οπότε ο γέρο Δημ. Τσιρίπ μας είπε ένα ωραίο τραγούδι επί της καταστάσεως και εδακρύσαμε όλοι. Ο γέρο Δημ. Τσιρίπ Σανταίος και αυτός αλλά πολλών ετών εκατοικούσε εις Δίρχαν χωριό της Τραπεζούντος ανακατευμένοι με Τούρκους οίτινες κατά την οπισθοχώρησην των Ρώσων άρχισαν να τους λεηλατούν και να τους κακοποιούν οπότε αυτοί κατέβησαν εις Τραπεζούντα και παρεπονήθησαν εις τον Μητροπολίτην Χρύσανθον όστις ανέφερε τα παράπονά τους εις τον Μουφτήν Τραπεζούντος και τους έδωσαν μίαν επιστολήν δια τους Τούρκους της Δίρχας όπως παύσωσι από τα έκτροπα κατά των Ελλήνων. Αλλά εξαγριωθέντες περισσότερον επυροβόλησαν κατ' αυτών και ετραυμάτησαν τον ανεψιόν του Παντελήν αυτοί δε διαφυγόντες εσώθησαν αι δε οικογένειαί των έφυγαν εις Τραπεζούντα εγκαταλείψαντες τας οικίας και περιουσίας των. Επί είκοσι ημέρας έζησαν εις ένα σπήλαιον του παραπλησίον χωρίου Σκάφιας αλλά και εκεί τους ανεκάλυψαν και αναγκάσθηκαν να φθάσουν εις Σάντα την 19^ην Φεβρουαρίου και έμειναν μαζί μας ο υιός του Νικόλαος ο ανεψιός του Δαμιανός και οι δύο αδελφοί Παναγιώτης και Γεώργιος Καλαϊτσίδης.

 2._ Ήλθαν από το χωριό οι σταλέντες και λέγουν ότι εις Πιστοφάντων ελεηλάτησαν αρκετά σπίτια οι Τσετέδες καθώς και εις Ισχανάντων το δικό μας σπίτι και του Ι. Ξανθόπουλου και ζώα μας εσφάγησαν. Ήλθεν και άλλος αξιωματικός με 10 στρατιώτας δήθεν χάριν τάξεως αλλά χειρότερον.
 Μερικοί εκ των Τσετέδων άρχισαν να φύγουν προς τα χωριά των. Μερικοί από τα παιδιά μη όντες συνηθισμένοι εις κακουχίας έφυγαν εις το χωριό καθώς και αι γυναίκες που ήσαν μαζί μας. Σήμερα πήραν και μερικούς Σανταίους οι Τούρκοι και τους έβαλαν εμπρός και ήλθαν να μας συναντήσουν πάλιν ενώ τους εφοβέριζαν ότι εάν μας ρίχνουν οι δικοί σας θα σας σκοτώσομεν όλους. Ηθέλησαν δια της βίας να πάρουν μαζί τους και τον πατέρα μας Χαρ. Κουρτίδην δια να τον στέλνουν δήθεν προς ημάς να μας συμβουλεύσει να παραδοθούμε αλλά γέρων αυτός και μη δυνάμενος να περάσει από τις χιονοστιβάδες και τα πυκνά δάση έκανε αντίστασην και δεν ήθελε να προχωρήσει οπότε τον εκακοποίησαν και ήθελαν πάλιν να τον τραβούν δια της βίας αλλά αυτός βγάζει ένα σουγιάν που είχε μαζί του και αυτοτραυματίζεται εις την κοιλίαν και μόνον τότε τον άφησαν και αυτοί ήλθαν αλλά ημείς επειδή αλλάξαμε το λημέρι δεν μας βρήκαν και γύρισαν πάλιν πίσω. 

3._ Μανθάνομε ότι αι οικίαι των φυγάδων ελεηλατίθησαν εντελώς δεν μας άφησαν τίποτε. Ο Σουλεημάν Κάλφας έκλεψε τα πρόβατα του Σωτηροπούλου και ήθελε να τα φυγαδεύσει αλλά εις Τερζάντων, κατόπιν διαμαρτυρίας ο αξιωματικός έστειλε και τον συνέλαβον και εδόθησαν πίσω τα πρόβατα. Ο δε αρχηγός των Τσετέδων Χασάν εφέντης λεγόμενος εξύλησε τον Ι. Κουφατσήν διότι είχε το θάρρος να διαμαρτυρηθεί προς τους αξιωματικούς ότι δεν υπήρχε διαταγή να φέρουν Τσετέδες μαζί των ενώ αυτοί τους επέτρεψαν και γέμισαν στα χωριά άνω των τριακοσίων. Εις το χωρίον Τσακαλάντων όπου έμειναν μόνον έξη επτά οικογένειαι την νύκτα ήλθαν Τσετέδες μαζί με τον Κάλφαν Σουλεϊμάν και ατίμασαν μερικές γυναίκες. Ότε δε το πρωί έγιναν διαμαρτυρία προς τον αξιωματικών αυτός μόνον τους επέπληξε και τους άφησε. Μετά την κατοχή των Ρώσων οι Αρμενείς είχαν σκοτώσει εις Κιμισλή τρεις ώρας μακριά της Σάντας δέκα οκτώ Τούρκους και εις Γιαγμούτερέν χωρία Τουρκικά οι Έλληνες έκαψαν ένα Τσαμί. Και αυτά οι Τσετέδες εκμεταλλευόμενοι έλεγαν ότι τάκαναν οι Σανταίοι και εζητούσαν επιμόνως να τους φανερώσουν τους δράστας ή δε άλλως απειλούσαν ότι θα σκοτώσουν πολλούς μεταξύ των οποίων έλεγαν ότι θα είναι και αθώοι δια να τους τρομοκρατήσουν και να εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους που είχαν να σκοτώσουν τουλάχιστον εξήκοντα Σανταίους τους οποίους είχαν προδιαγεγραμμένους.
 Μόλις όμως εμάθαμεν αυτά ειδοποιήσαμεν στους πατριώτας μας ότι όταν σας ζητηθούν οι δράσται και παρόμοια και θα βρεθείτε σε δύσκολον θέσην να τους πείτε ότι ήσαν του Κουρτίδη τα παιδιά και ότι εσείς δεν ξέρετε τίποτε. Αφού ημείς ούτως ή αλλιώς δεν είχαμε σκοπόν έπ' ουδενί λόγω να παραδοθούμε σ' αυτούς. Και με την δικαιολογίαν αυτήν εγλύτωσαν από τις συκοφαντίες των. Εν τω μεταξύ όμως επειδή η κατάστασης ήτο αφόρητος απεφάσισαν οι Σανταίοι και κρυφίως έστειλαν δύο παιδιά εις Τραπεζούντα και ανέφεραν όλα αυτά εις τον Μητροπολίτην όστις διεμαρτηρήθη εις τον Βεχίπ πασάν και διέταξε να έρχεται ένας αξιωματικός προς καθησύχασην του τόπου. 

4._ Έφθασεν εις το χωριό ο νέος αξιωματικός Ισμαήλ Χακή λεγόμενος καταγόμενος εξ Ιωαννίνων και γνωρίζων καλώς την Ελληνικήν. Μόλις έφθασε διέταξε αμέσως και φύγαν οι Τσετέδες μηδενός εξαιρουμένου. Οίτινες απεφυλάκισαν και τους κρατουμένους αφού τους πήραν 5000 ρούβλια ως πρόστιμον. Επίσης ο εκ Γεμουράς Σεϊτ αγάς Κεμουρτσή ογλου σήμερα έβαλε τον πατέρα μας Χαρ. Κουρτίδην και Σάββαν Ξανθόπουλον και του υπέγραψαν δια της βίας γραμμάτιον 200 λιρών χρυσών διότι εν καιρώ Ρωσίας οι Αρμενείς του είχαν κλέψει τα πρόβατα ένα κοπάδι και τους κατήγγειλε και ως μάρτυρας έβαλε τον Ευκλείδην και Ιω. Ξανθόπουλον και οίτινες δεν παρουσιάσθησαν κατά την ημέραν της δίκης και ως εκ τούτου έπρεπε ημείς να τα πληρώσομεν τα πρόβατά του διότι οι Αρμενείς έφυγαν εις Ρωσίαν. Μόλις εμάθαμεν την φυγήν των Τσετέδων νύκτα πήγαμε στο χωριό και εμείναμε στο σπίτι του Ιω. Μελίδη δια να παρακολουθήσομε την κατάστασην από κοντά.

 5._ Η πρώτη διαταγή του αξιωματικού ήτο να παρουσιάσουν όλοι τα όπλα τους και να καταγραφούν, καθώς και οι φυγάδες να προσέλθουν να καταθέσουν τα όπλα τους και οι ίδιοι θα μείνουν ελεύθεροι ή δε άλλως αι οικογένειαί των θα απελαθούν εις Τραπεζούντα και οι ίδιοι θα αποκηρυχθούν.
 Οι στρατιώται του όμως καθημερινώς κακοποιούσαν τους κατοίκους όπως ταγίσουν καλά φαγητά και τους δώσουν καλά στρώματα. Έφθασαν οι εις Τραπεζούντα σταλέντες και έφεραν διαταγήν του Κουμαντάρ προς τον αξιωματικόν να φυλάξει καλώς την τάξιν και να μη αναγκάσουν τους χωρικούς. Λέγουν δε ότι ο Μητροπολίτης επέπληξε τον Φίλιππον Χειμωνίδην διότι όταν κατέβηκε εις Άγ. Ιωάννην με τον πρώτον αξιωματικόν και συνενοήθησαν με τους Τσετέδες δεν έπρεπε λέγει να τους επιτρέψουν να έρχονται μέσα στα χωριά. Επίσης ο αξιωματικός Ισμαήλ Χακή εξύλισε τον Ζαχαρίαν Γιαμάκ τον έως τότε Μουδούρην δια το ότι ημπόδιζε τους Σανταίους να αντισταθούν εις τους Τσετέδες και τους έφεραν στα χωριά και έτσι ο Ζαχαρίας κακήν κακώς έφυγε στην Λειβεράν κοντά στον Κύριλλον στιγματισθείς ως προδότης της πατρίδος του. 

8._ Μας ειδοποίησε ο Μητροπολίτης Χρύσανθος ότι να παρουσιασθώμε στον αξιωματικόν διότι ενήργησε καταλλήλως και εν περιπτώσει εγγυάται την απελευθέρωσήν μας. Επίσης στο χωριό ο Αξιωματικός εδήλωσε ότι να μη φοβηθούν από τίποτε διότι υπάρχει διαταγή να μείνουν ελεύθεροι και να εξακολουθούν τας εργασίας των.
 Βασιζόμενοι λοιπόν εις τους λόγους του Μητροπολίτη εφθάσαμε στο χωριό και κρύψαντες τα όπλα τα δικά μας εφοδιασθήκαμε με κάτι άχρηστα και παλαιούς Γράδες παρουσιασθήκαμε εις τον αξιωματικόν όστις αφού μας μίλησε επί μίαν ώραν και αφού επαίνεσε την πράξην μας διότι δεν παραδοθήκαμε στους Τσετέδες οίτινες είχαν κακάς διαθέσεις έναντί μας μας άφησεν ελευθέρους δίχως να μας πάρει τα όπλα ειπών : Είμαι κι εγώ παλικάρι και ουδέποτε καταδέχομαι να πάρω τα όπλα παλικαριών άτοινα επολέμησαν δια την ζωήν τιμήν και περιουσίαν των. Αν όμως θέλετε εσείς αργότερα τα καταθέτετε εις το καραούλι στον Τσιαούσην. Την επομένην ημείς δια να τον δώσομε να καταλάβει ότι δεν είχαμε προς την Κυβέρνησην κακάς διαθέσεις τα παρεδώσαμε στον Τσιαούσην όστις τα κατέγραψε και τα παρέλαβε. Άλλωστε ήσαν άχρηστα αυτά για μας διότι τα δικά μας τα κρύψαμε εν καιρώ ανάγκης να τα έχομεν διότι στους Τούρκους δεν υπήρχε εμπιστοσύνη. Μόνον οι εκ Δίρχας δεν παρουσιάσθησαν διότι ήτο άγνωστος η διαμονή τους εις Σάντα και αποφασίσαμε να τους κρατήσομε κρυφίως στο δάσος και να τους συντηρήσομε εκεί. Μετά την παράδοσήν μας αυτοί γύρισαν πάλιν προς την Δίρχαν να ίδουν τι γίνεται και εκεί και αργότερα να έλθουν. Ο αξιωματικός εγκατεστάθη εις το χωρίον Ισχανάντων μαζί με δέκα πέντε ζαντάρμες τους οποίους διετηρούσαμε όλοι οι Σανταίοι. Ήτο δε ο Ισμαήλ Χακή αξιωματικός σκληρός πολύ αλλά εξίσου εφέρετο και στους Τούρκους και δεν τους επέτρεπε να έλθουν οπλοφορούντες όπως ήτο το σύστημά τους εις την Σάντα. 

12._ Εδιόρισε σε όλα τα χωριά μικτάριδας και αζάδες και αγροφύλακας προς αποκατάστασην της τάξεως. Τον Χρήστον Σεβαστίδην με την γυναίκα του και Θεοφάνην Τσιαρτσή αφού εξύλισε τους εφυλάκισε διότι εις το χωριό τους Πιστοφάντων ήτο μία γυναίκα ενός Αρμενίου και τους εζητούσε όπλα και Αρμενοίς ή δε εφοβέριζε ότι θα κάψει το χωριό.
 Μαζευθέντες όθεν όλοι οι μικτάριδες και αζάδες και συσκεφθέντες απεφάσισαν να μαζεύσουν μερικά χρήματα και να τον δωροδοκήσουν και να βγάλει τους φυλακισμένους και την επομένην δύο εξ αυτών παρουσιάσθησαν εις τον αξιωματικόν και του δώσανε εξακόσια ρούβλια και τον παρεκάλεσαν να αφήσει τους φυλακισμένους αυτός παίρνει τα λεφτά και τους ίδιους αφού εξύλισε καλά εφυλάκισε και αυτούς και διέταξε στα χωριά να εκλέξωσι άλλους αντ' αυτών. Και την επομένην με συνοδείαν τους στέλνει εις Τραπεζούντα ως καταχραστάς. 

15._ Καλέσας όλους τους Μηκτάριδας και αζάδες τους ζητεί να τον παραδώσουν τριακόσια όπλα Μάουζερ λέγων ότι όλοι οι Σανταίοι είχαν ανά δύο ενώ δεν παρέδωσαν τίποτε και φοβερίζει να κάψει τα χωριά αν δεν παραδώσουν. Καθημερινώς παρουσιάζονται Τούρκοι προς αυτόν και συκοφαντούν και καταγγείλουν τους Σανταίους ότι εν καιρώ Ρωσίας τους ελήστευαν και εσκότωναν Τούρκους και διάφορα άλλα αλλά τους έδιωχνε όλους μη δίδων σημασίαν.

 17._ Ήλθεν ένας αξιωματικός δια να αντικαταστήσει τον Ισμαήλ Χακή ήσαν μαζί του και μερικοί Τσετέδες καθώς και ο υιός του Αλή Σοφόγλου εκ Σίμωνας και μας λέγει ότι κατ' αυτάς θα έλθει ο Σεϊτ αγάς εκ Γεμουράς.
 Ο νέος αξιωματικός έδειρε την γυναίκα του Αρμενίου Μικίρ και την μητέρα της εκ Πιστοφάντων καταγόμενες ζητών απ' αυτές να του πουν που βρίσκετε ο άνδρας της. Και ζητούσε ρούχα και υποδήματα δια τους άνδρας του από τους Σανταίους δωρεάν. Εν τω μεταξύ όμως του ήλθε διαταγή δια να φύγει δια την Ασίαν και παραλαβών τους άνδρας του έφυγε. 

20._ Η πείνα άρχισε να μαστίζει τα χωριά και ο Λαός ετρέφετο δίχως ψωμί με λάχανα και πατάτες. Σήμερα μερικές γυναίκες πήγαν εις Φτελέν δια να φέρουν λάχανα όπου βρήκαν τον Σουλεϊμάν Ατσέμογλην και μερικές γυναίκες να χαλνούν και να κάψουν τα σπίτια των και να ξεριζώνουν τα λάχανα. Έγιναν έξω φρενών αι δικές μας και αρπάξαντες ξύλα και πέτρες τους έδιωξαν σε κακά χάλια.
 Ήλθαν πάλιν εξ Άσιας τούρκοι των οποίων οι Κοζάκοι πήραν τις αγελάδες και κατήγγειλαν στον αξιωματικόν ότι ο Ευκλείδης Κουρτίδης τα πήρε αλλά ο αξιωματικός τους απέπεμψε και μάλιστα δια συνοδείας τους έβγαλε από τα σύνορα της Σάντας. 

21._ Ήλθεν ο Σεϊτ αγάς Κεμουρτσή ογλού με τον εξάδελφόν του Ισεϊν αγάν ίνα εισπράξει τις 200 λίρες από ημάς που είχε το γραμμάτιον. Και παρουσιασθείς εις τον αξιωματικόν του ζήτησε όπως φωνάξει τον πατέρα μας και Σάββαν Ξανθόπουλον και του καταβάλωσι τα λεφτά. Όταν παρουσιάσθη ο πατέρας μας στον αξιωματικόν και έμαθε την αιτίαν της κλήσεώς του ανέφερε εις τον αξιωματικόν πως συνέβη το πράγμα και ότι ναι μεν αυτός υπέγραψε το γραμμάτιον αλλά δια της βίας δια να γλιτώσει την ζωήν του καθώς φαίνεται και από την ημερομηνίαν της υπογραφής του γραμματίου. Ενοήσας ο Ισμαήλ Χακή περί τίνος πρόκειται απέπεμψε τον Σεϊτ αγάν διατάξας αυτόν να φύγει από την Σάντα την ίδιαν ημέραν. Ελθών κατόπιν στο σπίτι μας εζήτησε να του δώσωμεν κάτι να φύγει αλλά και ημείς τον διώξαμεν απειλών ότι αν φύγει ο αξιωματικός αυτός πάλιν θα τα εισπράξει. Φοβηθείς ο Ι. Ξανθόπουλος του οποίου και ο πατέρας είχε υπογράψει το γραμμάτιον και κρυφίως από ημάς συνεννοηθείς μαζί του του έδωσε ένα καλόν άλογο που είχε και του υπεσχέθη αργότερα να του δώση και άλλα και να μην πειράξει αυτόν. Ο Σεϊτ αγάς λαβών το άλογο κατέβηκε εις Πινατάντων και έμεινε το βράδυ εις την οικίαν του Ιωάννου Τριανταφυλλίδου όστις ήτο και αγροφύλαξ δίχως να ειδοποιήσει στον αξιωματικόν διότι οι αγροφύλακες είχαν διαταγήν ότι αμέσως να ειδοποιούν εις το Καρακόλι όταν θα εφιλοξενείτο εις το χωριό τους Τούρκος οποιοσδήποτε.
 Επίσης μόλις έφτασε στην Σάντα ο Ισμαήλ Χακή είχε καταγράψει όλα τα ζώα των κατοίκων και έδωσε διαταγήν να μη πωλήσουν κανένα ζώον δίχως να είναι ειδοποιημένος αυτός. Μόλις έμαθε ότι ο Ι. Ξανθόπουλος έδωσε το άλογό του στον Σεϊτ αγάν και ότι έμεινε στο σπίτι του αγροφύλακος Ιωάν. Τριανταφυλλίδη αμέσως τους εφώναξε στο Καρακόλι και δέσας τα χέρια και πόδια τους τους έδωσε ανά εκατόν ραβδισμούς και δώσας αυτούς σε δύο ζαντάρμες τους έστειλε να πάνε να βρούν τον Σεϊτ αγάν και να φέρουν πίσω το άλογο καθώς και του Κων/νου Γιαζιτσή το οποίον προς αυτόν δίχως άδειαν. 

24._ Διαταγή του αξιωματικού να παραδοθούν όλα τα είδη ιματισμού ρωσικού στρατού εις το Καρακόλι.